Ni 79 godina posle jednog od najstrašnijih bombardovanja koje je doživela srpska prestonica, na Uskrs, 16. i 17. aprila 1944. godine, ne zna se koliko je tačno bilo žrtava u više savezničkih bombardovanja tokom 1944.
Stradali su upisivani u matične knjige umrlih u beogradskim pravoslavnim i rimokatoličkim crkvama, dok ih u knjigama sačuvanim u džamiji - nema. Procene poginulih premašuju 2.000 (iako su Nemci tvrdili da ih je bilo skoro 4.000), a samo 16. i 17. aprila stradala je 1.161 osoba, a 1.468 teško ranjeno. Mnogi su završili u masovnim grobnicama, nepopisani, a najveća je bila na Novom groblju.
Najmlađa upisana žrtva, pokazuju matične knjige, imala je samo šest meseci, a najstariji stradali 84 godine. Među poginulima bilo je mnogo dece od tri, četiri ili pet godina, kao i tinejdžera od 13 do 17. U porodilištu, u Krunskoj ulici, stradale su 22 porodilje sa bebama.
Međutim, uskršnje bombardovanje nije bio ni prvi, a ni poslednji "praznični poklon" saveznika te godine. Prvi vazdušni napadi na našu zemlju krenuli su još 1943. godine, a na meti je bio Niš (napadnut 20. oktobra 1943).
Kako navodi Tijana Paunović u monografiji "Žrtve angloameričkih bombardovanja", koju je Muzej žrtava genocida izdao, 2020. godine, a koja je zbog pandemije prošla gotovo nezapaženo, zna se za najmanje osam bombardovanja Beograda: 16. i 17. aprila, zatim 18. maja (ono je bilo i najjače), pa 6. juna, kao i 3, 6, 8. i 18. septembra 1944.
- Češće nego Beograd, ali sa manjom razornom snagom, bombardovan je Niš, kao i Podgorica - navodi Tijana Paunović. - Po više puta su bombardovani ili mitraljirani i Knin, Sarajevo, Kraljevo, Zemun, Novi Sad, Smederevo, Nikšić, Ćuprija i Popovac kod Paraćina.
Poduži je i spisak gradova koji su napadnuti makar jednom, a posebno je poznato bombardovanje srpskih mesta u dolini Morave, u septembru 1944, u operaciji "Nedelja pacova". Cilj joj je bio da spreči povlačenje nemačke armije sa grčkih ostrva moravskim pravcem.
Paunović za "Novosti" kaže da su u monografiji navedene samo one žrtve koje su sveštenici upisali kao direktne žrtve bombardovanja.
- Ima i onih za koje se navodi da su ubijeni u tom periodu, ali ne i da su stradali od vazdušnih napada, pa oni nisu klasifikovani kao direktne žrtve bombardovanja - kaže Paunović.
Prvi nalet angloameričkih bombardera nad Beogradom, kako opisuje u uvodu monografije, započeo je 16. aprila u 11.30 i posle pola sata usledio je drugi. Narednog dana napadi su izvedeni u još tri talasa.
Bombe su padale po svim delovima grada, a naročito oko železničke stanice, na Senjaku, Čukarici, Rakovici, Topčideru, Terazijama, Slaviji, Bajlonijevoj i Kalenićevoj pijaci, Vračaru... Pogođen je kompleks bolnica, kao i porodilište u Krunskoj, zatim mostovi, fabrike, javne zgrade.
LESKOVAC I NIŠ
Popisi žrtava sačinjeni su samo u nekim gradovima, poput Leskovca, gde je 6. septembra 1944. poginulo više od 1.000 ljudi. U Nišu su popisane 664 osobe, ali brojke premašuju 1.000.
Drugog dana pogođen je Centralni higijenski zavod, Dom slepih, Bolnica za zarazne bolesti, Državni dom za mušku i isti takav za žensku decu, Dečja bolnica... Pogođen je i logor na Sajmištu, gde je poginulo 60, a stradalo oko 150 zatočenih logoraša, kako navodi Paunović, uglavnom Srba.
Na jednoj bombi koja je ostala neeksplodirana Beograđani su otkrili poruku ispisanu ćirilicom "Srećan Uskrs!" Veliki broj građana pobegao je iz grada. Živeli su pod šatorima i u zemunicama između Avale i Torlaka.
U napadu 18. maja saveznici su na glavni grad izručili oko 300 bombi, od kojih nijedna nije pala na neki važniji nemački cilj, već su završile na privatnim kućama. Najviše su stradali Pašino brdo, Neimar i okolina Kalenićeve pijace. Procenjuje se da je bilo oko 350 mrtvih i 650 ranjenika. Šestog juna stradali su delovi oko železničke stanice i današnje Mostarske petlje, a na meti 3. septembra bili su mostovi. Šestog je pogođen veliki broj privatnih kuća u Kralja Aleksandra, Zorinoj, Beogradskoj.
Autor:
