Smederevska tvrđava se nalazi na prostranoj zaravni na ušću reke Jezave u Dunav. Zauzima površinu od 11 hektara bez spoljašnjeg bedema i kula, a sa njima 14,5 hektara, pa tako predstavlja najveću ravničarsku tvrđavu tog tipa u Evropi. Trougaone je osnove i čine je Veliki i Mali grad.

Despot Đurađ Branković, posle smrti Stefana Lazarevića, nije mogao da ostane u Beogradu, pa je tako sagradio novu prestonicu u Smederevu. Mesto je izabrao što dalje od Turaka, a sa osloncem na Dunav i granicu Ugarske. U tom delu u kojem je ravnica sagrađen je „vodeni grad“, opkoljen Dunavom i Jezavom, a sa treće strane prokopan je širok rov sa vodom.

Tvrđava stara šest vekova i danas pleni svojom lepote i jedna je od najlepših zdanja srednjovekovne Evrope.

U prvoj fazi gradnje, od 1428. do 1430. godine, podignut je Mali grad, opkoljen sa dve strane Dunavom i Jezavom, dok se sa treće strane nalazi rov ispunjen vodom. Na jednoj od kula u Malom gradu vidi se veliki natpis izveden opekama. Ovakvi natpisi su uopšte retki, i bilo ih je još samo u Vizantiji. Ova kula, na kojoj je natpis, iznad njega ima ozidani krst, pa je zbog toga u narodu još poznata kao „Krstata kula“ ili kula „Krstača“.

U originalu tekst glasi:

„V Hrista Boga blagoverni despot Gurg, gospodin Srblju i Pomorju zetskomu; zapovešću njegovom sazida se ovaj grad v leto 6938 (1430) Hristu Bogu blagoverni despot Đurađ, gospodin Srbljem i pomorju zetskom”.

Ovaj natpis impozantnih dimenzija – istorijski raritet – širok je 10,5 metara, dok je visina slova 35 cm.

Pored Kule sa krstom i natpisom, Mali grad sadrži još dva zanimljiva graditeljska elementa. Prestona dvorana, oslonjena na severni zid prema Dunavu, spada u najreprezentativnije građevine našeg srednjovekovnog graditeljstva. Na njoj su bifore – četiri velika dvodelna prozora sa pogledom na Dunav, isklesana u kamenu s gotskim i romanskim lukovima. Tu su bile despotove prostorije za stanovanje i sala za prijeme. U njoj je potpisan čuveni trgovački ugovor između Venecije i despotovine.

Zanimljivo je da celim severnim delom Dunav zapljuskuje kulu, pa se tu u dnu donžon kule nalazi kapija, jedan od nekoliko izlaza na reku ukoliko se tvrđava više ne bi mogla braniti, pa je jedino preostajala evakuacija važnih ličnosti i preostale posade.

Zanimljivo je da je mali grad imao šest, a veliki grad još 19, što je ukupno neverovatnih 25 velikih četvrtastih kula. Mali grad je služio despotu Đurđu kao utvrđen zamak. Unutar njega postojala je velika dvorana od koje su do danas ostala četiri dvodelna prozora na gradskom platnu.

Prostranstvo Velikog grada bilo je potrebno Đurđu za smeštaj mnogobrojne posade, čiji je broj mogao iznositi i više hiljada ljudi, kao što je, po nekim podacima, i broj napadača iznosio više desetina hiljada. Veliki grad podignut je većim delom do 1439. godine, a utvrđenje u periodu od 1444. do 1453. godine.

Moramo napomenuti da se unutar Velikog grada, a ispred Malog, nalazi ogroman park, zelena travnata površina koju u jednom delu prekida samo ruševina turskog kupatila.

Danas, iako se obnavlja deo po deo, veliki kompleks je i dalje u ruševinama, a najviše je stradao tokom prošlog veka. Za vreme Prvog svetskog rata i prelaska Austrijanaca preko Dunava, stari grad je bio najteže bombardovan, pa čak i topovima od 42 cm, i teško oštećen. Zatim je u Drugom svetskom ratu doživeo novo razaranje velikom eksplozijom municije koja je tu bila smeštena. I najzad su, pred kraj tog rata njegovo rušenje dovršili engleski bombarderi iz vazduha.

Ali, iako još uvek neobnovljena da zasija svojim punim sjajem, ona predstavlja srednjovekovno umetničko delo koje pleni lepotom i u svoje utvrđenje prima veliki broj domaćih i stranih turista.