Danas se navršava 21 godina od početka vazdušnih napada NATO na tadašnju Saveznu Republiku Jugoslaviju, koji su trajali 11 nedelja i u kojima je, prema različitim izvorima poginulo nekoliko hiljada civila i oko 1.000 policajaca i vojnika.
Danas je 24. mart, godišnjica početka NATO bombardovanja Jugoslavije, dan koji nikada neće biti zaboravljen! Te večeri, oko 19 i 20 sati, prvi avioni poleteli iz baze NATO u italijanskom Avijanu i građani Jugoslavije mogli su čuti neobičan zvuk.
Sirene za vazdušnu opasnost značile su da je otpočelo NATO bombardovanje Savezne Republike Jugoslavije.
Odluka o bombardovanju tadašnje SRJ doneta je, prvi put u istoriji, bez odobrenja Saveta bezbednosti UN. Naredbu je američkom generalu Vesliju Klarku, tadašnjem komandantu savezničkih snaga, izdao generalni sekretar NATO-a Havijer Solana.
Klark je docnije u knjizi "Moderno ratovanje" napisao ne samo da je planiranje vazdušne operacije NATO-a protiv SRJ intenzivirano sredinom juna 1998. već i da je završeno krajem avgusta te godine.
SRJ je napadnuta pod izgovorom da je krivac za neuspeh pregovora u Rambujeu i Parizu o budućem statusu pokrajine Kosovo i Metohija. Pošto je odluku o neprihvatanju stranih trupa potvrdila Skupština Srbije, koja je predložila da snage Ujedinjenih nacija nadgledaju mirovno rešenje sukoba na Kosovu, NATO je 24. marta 1999. u 19 i 45 započeo vazdušne udare krstarećim raketama i avijacijom, na više područja u Srbiji i Crnoj Gori.
Prvog dana akcije, prve bombe su oko 19 i 45 sati pale na pretežno vojne i policijske položaje i objekte u Prištini i drugim mestima na Kosovu. Skoro istovremeno bombe su padale i u Novom Sadu, a kasnije tokom večeri i u mnogim drugim gradovima širom Srbije i Crne Gore koja je bila tada deo Jugoslavije.
Gotovo da nema grada u Srbiji koji se tokom 11 nedelja napada bar nekoliko puta nije našao na meti snaga NATO. U noći između 24. i 25. marta počela je serija napada na području Batajnice, zatim je odjeknula jedna eksplozija u regionu Ralje i tri jake detonacije oko Avale. Pogođena je i radarska stanica u Rakovici.
Foto: Tanjug/Jaroslav Pap
Iako su prvo gađani samo vojni, ubrzo se prešlo i na privredne, a potom, bez osnova i opravdanja, i na civilne ciljeve.
Oštećeno je 14 aerodroma, 19 bolnica, 20 domova zdravlja, 18 dečjih vrtića, 69 škola, 176 spomenika kulture i 44 mosta, dok je 38 mostova razoreno. U noći 23. aprila 1999. godine u dva sata i šest minuta nakon ponoći, NATO je u napadu na zgradu nacionalne televizije usmrtio 16 radnika RTS-a. To je bio prvi slučaj da je medijska kuća proglašena za legitimni vojni cilj.
Tokom bombardovanja izvedeno je 2.300 vazdušnih udara na 995 objekata širom zemlje, a 1.150 borbenih aviona lansiralo je približno 420.000 projektila, ukupne mase 22.000 tona.
NATO je lansirao 1.300 krstarećih raketa, izručio 37.000 "kasetnih bombi", od kojih je poginulo oko 200 osoba, a ranjeno više stotina, i upotrebio zabranjenu municiju sa osiromašenim uranijumom.
Uništena je trećina elektroenergetskog kapaciteta zemlje, bombardovane su dve rafinerije u Pančevu i Novom Sadu, a snage NATO-a su upotrebile i takozvane grafitne bombe radi onesposobljavanja elektroenergetskog sistema.
Građani su tokom NATO agresije, brojnim koncertima, manifestacijama i mirovnim šetnjama, branili mostove i u svet slali sliku nepokorene Srbije.
Razne procene davane su tokom prethodne dve decenije, a prema onim opšteprihvaćenim, u NATO agresiji preminulo je do 1.000 pripadnika vojske i policije, oko 4.000 civila, a na desetine hiljada ljudi je ranjeno i povređeno.
O materijalnoj šteti koja je naneta Jugoslaviji tokom bombardovanja izneti su različiti podaci. Tadašnje vlasti u Beogradu procenile su štetu na oko sto milijardi dolara i zatražile nadoknadu od članica NATO-a. Grupa ekonomista G17 štetu je procenila na 29,6 milijardi dolara.
Foto: Tanjug
Inače, agresija NATO usledila je posle neuspešnih pregovora o rešenju krize na Kosovu u Rambujeu i Parizu, februara i marta 1999. godine.
Bombardovanje Jugoslavije okončano je 10. juna, usvajanjem Rezolucije 1244 Saveta bezbednosti UN.
Dan ranije, 9. juna, predstavnici Vojske Jugoslavije i NATO-a potpisali su u Kumanovu Vojno-tehnički sporazum kojim je precizirano povlačenje snaga VJ sa Kosova i ulazak međunarodnih vojnih trupa.
Jedinice VJ povukle su se sa Kosova nakon donošenja rezolucije UN, a prve međunarodne trupe ušle su na teritoriju Kosova iz Makedonije već 12. juna 1999. godine.
Prema podacima UNHCR-a, Kosovo je od dolaska mirovnih snaga napustilo oko 230.000 Srba i Roma, a vratilo se oko 800.000 izbeglih Albanaca.
