Gavrilo Princip je rođen 25.07.1894. godine u selu Obljaj, udaljenom oko 3 kilometra od Bosanskog Grahova. Majka Marija i otac Petar su ukupno imali devetoro dece, od kojih je preživelo samo njih troje – ostala deca su umrla u ranoj dobi.
Principovi su živeli u siromaštvu, a poput srednjovekovnih kmetova, trećinu prihoda od poljoprivrede morali su davati vlasniku zemljišta. Petar Princip je dodatno zarađivao prevozeći putnike i poštu preko planina između severozapadne Bosne i Dalmacije.
Sarajevski atentat
Sa osamnaest godina, 28. juna 1914. godine, izvršio je atentat na austrijskog nadvojvodu Franca Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju u Sarajevu.
Nakon atentata, Princip i saučesnici su uhapšeni i predstavljeni kao članovi nacionalističkog tajnog društva, što je pokrenulo Julsku krizu i dovelo do izbijanja Prvog svetskog rata.
Na suđenju je izjavio: „Ja sam jugoslovenski nacionalista, težim za ujedinjenjem svih Jugoslovena, pod bilo kakvim političkim oblikom i za njihovim oslobođenjem od Austrije.”
Osuđen je na dvanaest godina zatvora, što je bila maksimalna kazna za njegovu starosnu dob.
Ostatak života proveo je u teškim uslovima, u izolovanoj ćeliji u tvrđavi Theresienstadt (Terezin) u Češkoj. Gladan, usamljen, bez svetla i grejanja, pokušao je da se obesi 1916. godine, ali nije uspeo.
Tuberkuloza mu je toliko oštetila kosti da je molio zatvorske lekare da mu amputiraju ruku, što su na kraju i uradili.
Kako je umro Gavrilo Princip
Gavrilo Princip je umro u zatvoru 28. aprila 1918. godine, tri godine i deset meseci nakon atentata. Imao je samo 23 godine i 40 kilograma u trenutku smrti.
Zatvorski stražari su ga pokopali u neoznačenom grobu, a njegovi posmrtni ostaci su kasnije preneseni u Sarajevo. U poslednjem pismu roditeljima, Princip je izrazio žaljenje zbog nesreće koju im je naneo, ali je prihvatio svoju sudbinu i izrazio ljubav prema porodici, piše Alo.
Gavrilo Princip je s ostalim atentatorima sahranjen u sarajevskom naselju Koševo, na pravoslavnom groblju Sveti arhanđeli Georgije i Gavrilo. Na tom mestu je 1939. godine podignuta kamena kapela u njihovu čast, poznata kao Vidovdanska kapela, Kapela Vidovdanskih heroja ili Kapela Mlade Bosne.
Na suđenju atentatorima, neki od njih su tvrdili kako su u atentatu učestvovali zbog straha od odmazde Crne ruke (uglavnom oni koji su bili stariji od 20 godina, tj. kojima je pretila smrtna kazna). Neki su priznali krivicu (kao Grabež), a Čabrinović se i javno pokajao.
S druge strane, Gavrilo Princip je tokom suđenja delovao mirno, bez ikakvih znakova kajanja. On je i dalje čvrsto verovao u svoj cilj i poricao je bilo kakvu vezu između Sarajevskog atentata i struktura u Srbiji. Bilo mu je 19 godina, pa ga sud zakonski nije mogao kazniti smrću. Nedostajalo mu je 27 dana do dvadesetog rođendana.
Zanimljivo, postojala su dva različita datuma rođenja u njegovim dokumentima, a po onom iz matične knjige je već imao 20 godina. Ipak, nije se moglo sa sigurnošću dokazati koji od ta dva datuma je ispravan, pa je Gavrilo izbegao smrtnu kaznu i umesto nje dobio maksimalnih dvadeset godina robije.
Autor: Dubravka Bošković
