Beograd je pre balkanskih ratova imao samo tri stalne pijace, Veliku pijacu, Cvetni trg i Palilusku pijacu dok se riblja pijaca leti nalazila na Dunavu kod Električne centrale a zimi na Velikoj pijaci i Cvetnom trgu.
Velika pijaca nalazila se na današnjem Studentskom trgu, Cvetni trg tamo gde i danas ovaj trg nalazi a Paliluska pijaca na uglu nekadašnjih ulica Bitoljska, Jove Ilića i Dobre Mitrovića. Velika pijaca i pijaca Cvetni trg bile su u vlasništvu Beogradske opštine dok je Paliluska pijaca pripadala društvu Miloševac koje je sa njom upravljalo do 1928. godine kada je, po isteku ugovora o eksploataciji, rešla u opštinske ruke. Postojala je i Stočna pijaca na uglu bulevara kralja Aleksandra i Hartvigove (sada Beogradske) ulice, Žitna pijaca koja se nalazila na Svetonikolskom trgu (danas deo Karađorđeve ulice pored Beogradske zadruge) a kod Kragujevačkog đerma nalazila se Senjačka pijaca. Sve te pijace nisu bile uređene, nisu imale tezge i kako su tadašnje novine pisale ”predstavljale su ruglo za Beograd kao prestonicu”.
— Silvana (@Silvana71376830) 28. јун 2024.
Posle oslobođenja Beograda 1918. godine u grad su se vratile izbeglice, ljudi koji su se tokom okupacije nastalili stalno su ostali a pošto je naš grad postao prestonica nove kraljevine veliki broj činovnika i poslovnih ljudi dobio je službu baš tu. Kako je grad bio razoren tokom Velikog rata to je dovelo do toga da su zbog nedostaka stanova i hrane cene bile previsoke. Na visoke cene hrane uticala i činjenica da su srpska sela ostale bez mnogo muškaraca koji su stradali u ratu a putevi i pruge su bili uništeni pa je proizvođačima bilo skoro nemoguće doneti hranu sa sela u grad. Zato su u sela dolazili posrednici, poznatiji kao nakupci, za male pare kupovali hranu a potom istu više puta skuplje preprodavali u gladnom Beogradu. Zato je Beogradska opština odlučila da preuzme ulogu snabdevanja stanovništva po reonima i isključi posrednike između proizvođača i kupaca kako bi prehrambreni proizvodi bili jeftiniji. To je trajalo do 1921. godine kada su putevi i pruge popravljeni a linijski prevoz obnovljen što je omogućilo seljacima da sami dolaze u Beograd i prodaju direktno robu. Beogradska opština je odlučila da podigne ”Jovanovu pijacu” u Jovanovoj ulici, pošto je stara Velika pijaca uklonjena, uređenu po ugledu na pijace u drugim evropskim metropolama. Pijaca je imala sedam paviljona ukupne površine od preko hiljadu kvadrata, 44 lokala i uređene tezge. Uređivane su i pijace ”Zeleni venac”, pijaca na Kalenića guvnu, Cvetni trg i Bajlonova a doneta je odluka da se ”Senjska pijaca kod Kragujevačkog đerma ukloni jer je ruglo za prestonicu”. Umesto te pijace predloženo je da se podigne mala pijaca ”za stanovništvo ulica Sarajevska, Moravska, Miloša Velikog, Vojvode Mišića, Topčiderskog brda i Senjaka”, kako si pisale Beogradske opštinske novine od 15. decembra 1930. godine. Statutom Beogradske opštine formiran je ”takseno-privredni otsek zajedno sa klaničnim odeljkom na čijem čelu se nalazio referent za pijace”. Način rada pijaca bio je uređen ”Pijačnim redom” koji je donosila Beogradska opština a odobravao je Ministar unutrašnjih dela. ”Naplata takse u korist opštinske kase vrši se na pijacama preko pijačnih inkasanata i nadzornika pijaca pod neposrednom kontrolom takseno-privrednog otseka. Pijačnih nazornika, po budžetu za 1930. godinu, ima devet a pijačnih inkasanata šesnaest. Sem ovog osoblja u pijačno osoblje dolaze i pijačni kontrolori, kojih ima tri, i drugo niže osoblje” pisale su Beogradske opštinske novine prema kojima je pijačno radno vreme regulisano je Pijačnim redom tako da se od 15. marta do 15. maja i od 15. avgusta do 15 novembra radilo od 05 do 12 sati, od 15. maja do 15. avgusta od 04 do 12 sati a zimi, od 15. novembra do 15. marta od 07 do 12 sati, nedeljom se radilo samo do 11 sati a u danima uoči Božića i Uskrsa radilo se ceo dan. Kako bi se beogradske pijace uredile opština je izabrala 1930. godine komisiju koja je trebalo da utvrdi stanje na svim pijacama i predloži mere za njihovo uređenje. Komisija je utvrdila da je ”u budžetu za 1930. godinu odobrena suma od 250.000 dinara za uređenje pijaca u Vidinskoj i Bitoljskoj ulici a za ostale nije uneseno ništa”. Komisija je popisala dvanaest pijaca u Beogradu i to Jovanovu, Zeleni venac, Pijaca kod Bajlonove pivare, Paliluska pijaca, Pijaca Smederevski Đeram, Pijaca Kalenića guvno, Pijaca Cvetni trg, Senjska pijaca, Stočni trg, Pijaca kod Starog dunavskog monopola, pijaca na Čukarici i Povremena pijaca kod Karaburme. ”Jovanova pijaca je najveća ali uokvirena u jednom kvadratu, veoma je sužena i bez dovoljno prostora tako da se na njoj ne može vršiti neometano promet” piše u izveštaju i predlaže proširenje ove pijace na prostor između Kralja Petra, Jovanove i Simine i da se pijaca ”pokrije staklenim krovom posle čega može da bude govora o njenom unutrašnjem uređenju”. Za Zeleni venac je konstatovano da je u pitanju nova pijaca ”koja još ne odgovara potrebama u svemu jer još nisu izrađene ledenjače i podzemni podrumi”. Predloženo je proširenje pijace na prostor na kome se nalazio ”tuberkulozni dispanzer” i konstatuje da od ove pijace ”Opština može da ima lepe prihode”. Za Pijacu kod Bajlonove pivare, Palilusku kao i za Pijacu Smederevski đeram zapaženo je da su ”postavljene na ledini i zimi je kao i u svako doba nepogode sva u blatu, a leti na suši, sva u prašini” kao i da ”treba sprovesti nivelisanje, kanalizaciju, betonirati i ograditi. ”Pijaca Kalenića guvno je nova pijaca, koja vrlo dobro radi ali je mala, te je treba proširiti terenom na kome se nalazi drvara Zadruge državnih službenika pošto se u sezonskim danima pijaca prenosi i na lokalne ulice što smeta saobraćaju i izaziva sukobe a pored toga onemogućena je finansijska i sanitetska kontrola”, napisali su članovi Komisije. Za Cvetni trg je primećeno da je skoro renovirana ali da je mala i da se zato prodaja prenosi na okolne ulice. ”Senjska pijaca leži na glavnom putu za Avalu i grob Neznanog junaka kojim svakodnevno prolaze stranci i domorodci poklonici i čini vrlo rđav utisak. Za nju je ranije učinjen predlog da je treba izmestiti”. Za Stočnu pijacu predloženo je da se betonira, ogradi i uvede samo jedan ulaz dok je za ”Pijacu kod starog dunavskog monopola predloženo mesto na uglu Sarajevske i Moravske ulice gde je ranije bila žitarska pijaca”. Sve mere koje je Opština Beogradska primenila u dvadesetim godinama prošlog veka dale su rezultate jer opštinski prihod sa svih pijaca 1921. godine 1.150.894,47 dinara dok je 1929. godine ovaj prihod iznosio 11.566.572,07 dinara. Napori koje je naš grad činio da uredi svoje pijace nisu činjeni samo da bi opštinska kasa imala više novca i da bi obezbedilo snabdevanje stanovništva već zato su tada oni koji su vodili Beograd znali da su pijace život i puls svake metropole.
Autor: Iva Besarabić
